Teerfeest (1/2)
Het teerfeest wordt meestal gevierd in het weekend na de naamdag van de patroonheilige van de gilde. Het teerfeest of ook wel gildefeest genoemd, kan soms drie dagen duren. Vroeger werd er op de vooravond door de gildeleden vers gebrouwen bier geproefd. Vandaag de dag komt men op de vooravond van het teerfeest samen om hun sponsors, met name de dorpscafés, te bedanken. De tweede dag begint traditioneel met een eucharistieviering waarin de overleden gildebroeders en -zusters herdacht worden. Nadien volgt er een koffietafel en avondfeest. Sommige gilden breien er een derde dag aan, waarbij het uithalen of ophalen van de gildeleden centraal staat. De gildevrouwen brengen op maandag een bezoekje aan de lagere scholen, waar ze de kinderen trakteren. Nu gaan ze gewoonlijk op vrijdag naar de school. De kinderen leren zo de gilde kennen en er wordt dansinitiatie gegeven.
Foto van het teerfeest van de Sint-Antoniusgilde Meerhout, 16 januari 2010.
Teerfeest (2/2)
Accordeon van de Sint-Antoniusgilde van Olen, die feesten en stoeten opluisterde.
Dansen
Bij bruiloften, het binnenhalen van de oogst of bijvoorbeeld rond het meigebeuren werden er specifieke dansen uitgevoerd die een diepere symboliek met zich meedragen. Er ontstonden zelfs unieke gildedansen. Denk maar aan de Trawantel, van oorsprong een strijddans.
In de schoot van heel wat schuttersgilden ontstonden de laatste decennia dansgroepen die zich specifiek toeleggen op het uitvoeren van de volksculturele dansen, zo staan de gilden mee in voor het verder in stand houden van heel wat danserfgoed.
Foto van de trawantel in de jaren 1950-1960.
Eed van trouw (1/3)
Wanneer er een nieuw lid tot de gilde toetreedt, dient hij zich te voegen naar de gebruiken en de reglementen van de gilde. Daarvoor dient hij dan ook de Eed van Trouw te zweren aan de gilde. In principe neemt de persoon het lidmaatschap aan voor het leven. Aan het zweren van de Eed van Trouw zijn er heel wat rituelen verbonden die verschillen van de ene tot de andere gilde. Sommige gildeleden worden thuis opgehaald, anderen worden door de tamboer ‘ingetrommeld’. Nog anderen dienen te zweren op het gildewapen en/of het vaandel.
Eed van trouw opgenomen in de caert van de Sint-sebastiaansgilde van Essen, 1680-1819.
Eed van trouw (2/3)
Op de kaart van de Sint-Antoniusgilde van Lille (1721) lezen we onderaan de eed van trouw: "Ick N. gelove en swere ten heyligen dat ick den koninck onsen genaedigen heere voortaen getrouw zyn sal, mynen hooft-man".
Eed van trouw (3/3)
Nieuwe confreers leggen de eed van trouw af, Fotocollectie van Den Crans der Aloude Schuttersgilden.
Gildezusters
Schuttersgilden waren aanvankelijk enkel voorbehouden voor mannen. Sommige gilden houden tot op de dag van vandaag vast aan deze traditie. In de meeste gilden echter wisten vrouwen al vroeg hun plaatsje te veroveren. De vrouwen werden door hun mannen ‘meegebracht’ naar bijvoorbeeld de gildefeesten. Toen bleven de vrouwen echter ver van de wapens en ze bekleedden zelden een post in het bestuur. Vandaag daarentegen zitten ze in het bestuur en nemen ze deel aan schietingen. Vrouwen hebben tegenwoordig stemrecht in het bestuur, maar tot op heden kunnen ze geen hoofdman worden.
Als een gildebroeder zichzelf tot koning schiet, mag hij uit de gilde een koningin kiezen. Natuurlijk kiest deze gewoonlijk zijn vrouw. De koningin wordt ook eer bewezen, ze mag de titel van koningin van de gilde dragen. In sommige gilden krijgt de oudste vrouw van de gilde de titel gildemoeder.
Deze broche met opschift "de handigste schutterin is koningin" uit 1550 werd gedragen tijdens het schoon inkomen en duidt aan dat de Sint-Sebastiaansgilde uit Kapellen een koningin had.
Verhuizen
Wanneer een gildelid beslist om te verhuizen, gebeurt het wel eens dat de hele gilde mee aan de kar trekt en dat gebeurt zeker niet onopgemerkt. De dag van de verhuizing komen de gildeleden in stoet met trom, vaandel en tractor aan bij de verhuizers. Ze laden de inboedel in en trekken met zijn allen in een feestelijke optocht naar de nieuwe woonst, waar alles wordt uitgeladen. Na de arbeid is er tijd voor dans en plezier, zo wordt de verhuis op gepaste wijze gevierd.
De gildebroeders en -zusters van de Tielense St.-Sebastiaansgilde kwamen hun koningin Leen Baeyens, haar prins-gemaal Tim Dams en zonen Zeno en Yarto thuis aan de Bergen in Lichtaart ophalen met de huifkar. Bron: Het Nieuwsblad, 16.12.2014
Begrafenisrituelen
Gildeleden staan elkaar bij tot in de dood. Voor de begrafenisplechtigheid begeleiden gildeleden de kist naar de kerk. Ze dragen daarbij zwarte rouwbanden om de arm, aan de trom en het vaandel. Bij de kerk wordt het gildezilver bij de begrafenis van een koning of een keizer als eerbetoon op de kist van de overledene gelegd. De gildeleden vormen een erehaag wanneer de kist door zes leden naar binnen wordt gebracht. De vendeliers en de tamboer staan in het priesterkoor opgesteld.
Na de dienst wordt de vaandelgroet gebracht aan de kist. Daarna wordt de kist in stoet naar het begrafenisplaats begeleid. Wanneer de overledene een gildezuster is, worden de rituelen soms aangepast. Ook bij crematies dienen de rituelen aangepast te worden.
Uitnodiging voor de begrafenisplechtigheid van een medelid van de schuttersgilde De Handboog uit Roesbrugge-Haringe, 1956. Bron: http://www.westhoekverbeeldt.be
Traditionele klederdracht en attributen (1/3)
Hoewel je het niet onmiddellijk zou denken, is het gebruik van de klederdracht in de gilden een eerder recente traditie. Volgens de overlevering is deze traditie in de jaren 1930 in gang gezet tijdens de festiviteiten rond het 100-jarig bestaan van België. De gilden werden gevraagd om deel te nemen aan optochten en volksculturele happenings. Na het feestjaar bleef de klederdracht behouden en in gebruik.
Het gebruik van de klederdracht staat vandaag dan ook wel eens ter discussie. Enerzijds onderstreept de klederdracht de uniciteit van de gilden, verwijst het naar de tradities en naar het verleden. In hoofdzaak oudere gildeleden zijn dan ook fier op hun klederdracht en dragen ze trots bij alle gelegenheden. Anderzijds is de klederdracht een relatief jonge traditie, die een drempel kan vormen voor het aantrekken van nieuwe leden. Heel wat vrouwen die ook actief schieten, voelen zich vaak letterlijk belemmerd door de klederdracht
Hier zie je de klederdracht van de Hoge Gilderaad der Kempen.
Kroniek van de Sint-Antoniusgilde van Olen met op de voorpagina een foto van de gilde in traditionele dracht.
Traditionele klederdracht en attributen (2/3)
In de kroniek zijn rouwkaartjes ingekleefd van de overleden gildebroeders en -zusters.
In 1993 liet de gilde van Rijkevorsel dit reliëf aanbrengen in haar gildelokaal. We zien Joris die de draak verslaat met ernaast de gildeleden die schieten en dansen.